| Kategorija: | Ekonomske statistike |
| Oblast: | Nacionalni računi |
| Istraživanje / popis: | Kvartalni bruto domaci proizvod |
Napomena: Ukoliko imate neko pitanje u vezi metapodataka, obratite se nadležnima u MONSTAT-u.
| 1. Kontakt podaci Vrh | |
| 1.1. Nadležna organizacija: | Uprava za statistiku Crne Gore - MONSTAT |
| 1.2. Nadležna organizaciona jedinica: |
Odsjek statistike kvartalnih nacionalnih računa |
| 1.5. Adresa kontakta: | IV Proleterske br. 2, 81000 Podgorica Crna Gora |
| 2. Podaci o ažuriranju metapodataka Vrh | |
| 2.1. Datum poslednje potvrde validnosti: |
28.04.2023 |
| 2.2. Datum poslednje diseminacije: |
29/12/2023 |
| 2.3. Datum poslednjeg ažuriranja: |
28.04.2023 |
| 3. Prezentacija statističkih podataka Vrh | |
| 3.1. Opis podataka: | Cilj kvartalnog obračuna bruto domaćeg proizvoda po proizvodnoj i potrošnoj metodi je dobijanje osnovnog makro-ekonomskog agregata u sistemu nacionalnih računa. Primjenom ovih metoda obračuna sagledava se uspostavljanje osnovne relacije na kojoj se baziraju nacionalni računi, a to je, da ukupna vrijednost raspoloživih dobara i usluga (ponuda) mora biti jednaka ukupnoj vrijednosti utrošenih dobara i usluga (upotreba) u posmatranom periodu na nivou ukupne ekonomije. Svrha kvartalnog obračuna Bruto domaćeg proizvoda (QBDP) je praćenje kratkoročne dinamike ekonomskih aktivnosti, odnosno prezentacija opšte slike tekućeg ekonomskog kretanja u kvartalnoj dinamici. Na taj način obezbjeđuje se redovnija slika stanja u privredi, detaljnije informacije, kako finansijske tako i nefinansijske ekonomske aktivnosti. Obračun QBDP se sprovodi po proizvodnoj i potrošnoj metodi. Kvartalni nacionalni računi sastavljeni su iz niza makroekonomskih pokazatelja, koji pružaju sveobuhvatnu sliku ekonomske situacije i služe kao osnova za ekonomsku analizu, predviđanje i donošenje odluka. Glavni agregat nacionalnih računa je bruto domac?i proizvod. Metodologija koja se koristi u skladu je sa sistemom nacionalnih računa (SNA 2008) i evropskim sistemom nacionalnih računa (ESA 2010). Obračun BDP-a uključuje sve aktivnosti unutar proizvodno definisanih metodologija SNA 2008 i ESA 2010 i pokriva cijelu teritoriju Crne Gore. Kvartalni bruto domaći proizvod po proizvodnoj metodi izračunava se kao zbir dodatih vrijednosti svih rezidentnih institucionalnih jedinica. Kvartalni bruto domaći proizvod po potrošnoj metodi izračunava se kao zbir potrošnje domaćinstava, državne potrošnje, bruto investicija u osnovna sredstva, promjena u zalihama i salda izvoza i uvoza roba i usluga. Rezultati obračuna vrednuju se u tekuc?im cijenama i stalnim cijenama (cijenama prethodne godine i u prosječnim cijenama 2010.godine). Desezoniranje podataka je izvršeno korišćenjem softvera JDemetra, uz primjenu algoritma X-13ARIMA-SEATS. U opštoj specifikaciji izvršeno je kalendarsko prilagođavanje i broj radnih dana. Primijenjen je direktni pristup u desezoniranju koji podrazumijeva da se sve vremenske serije (uključujući agregate) desezoniraju pojedinačno. Nakon desezoniranja dobijaju se rezultati za svaku seriju i agregat pojedinačno pri čemu je suma komponenti različita od agregata. |
| 3.2. Klasifikacije koje se koriste u istraživanju / popisu: |
Za potrebe nacionalnih računa prema ESA 2010 koriste se sledećeklasifikacije: KD2010 klasifikacija aktivnosti koja je u skladu sa NACE Rev. 2 za ekonomske djelatnosti, CPA 2014 za proizvode po ekonomskim djelatnostima, COFOG za funkcije države, COICOP za individualnu potrošnju po namjeni NUTS 2013 za regionalne račune. Pored toga, za potrebe kompilacije BDP agregata koriste se neke dodatne klasifikacije u vezi sa podacima o uvozu i izvozu kao što su klasifikacije CN ? kombinovana nomenklatura, HS ? harmonizovani sistem, kao i klasifikacija fiksnih sredstava definisana ESA 2010. Pregled klasifikacija je dostupan na: ESA 2010 Chapter 23 Classifications: http://ec.europa.eu/eurostat/documents/3859598/5925693/KS-02-13-269-EN.PDF Eurostat RAMON baza klasifikacija: https://ec.europa.eu/eurostat/ramon/index.cfm?TargetUrl=DSP_PUB_WELC Monstat web stranica: https://www.monstat.org/cg/page.php?id=104&pageid=104 |
| 3.3. Sektori obuhvaceni istraživanjem / popisom: |
Obuhvaćeni su svi sektori Klasifikacije djelatnosti KD 2010 osim sektora U: Djelatnost eksteritorijalnih organizacija i tijela. Nacionalni računi opisuju ukupnu ekonomiju neke zemlje. Sve jedinice koje imaju svoj centar od pretežnog ekonomskog interesa za ekonomsku teritoriju te zemlje su obuhvaćene. Pored toga, navcionalni računi opisuju ekonomiju i prema nekoliko drugih vrsta agregiranja i dezagregiranja. Dva najvažnija nivoa dezagregiranja su prema institucionalnim sektorima i prema djelatnostima NACE Rev. 2. Za svaku od stavki detalja zahtijevana je iscrpnost obračuna podataka nacionalnih računa. Kada je u pitanju podjela po institucionalnim sektorima, ESA 2010 razlikuje pet međusobno isključivih domaćih institucionalnih sektora: (a) ne-finansijski sektor, (b) finansijski sektor, (c) sektor opšte države, (d) sektor domaćinstava; (e) neprofitne institucije u službi domaćinstava. Pet sektora zajedno čine ukupnu domaću ekonomiju. Svaki sektor je takođe podijeljen na podsektore. što se tiče podjele po djelatnostima, ESA 2010 primjenjuje NACE Rev.2 klasifikaciju djelatnosti. Djelatnosti se mogu rasporediti na nekoliko nivoa detalja, na primjer na 3, 10, 21, 38, 64 ili 88 djelatnosti. Trenutno se podaci o nacionalnim računima proizvode na nivou A21 NACE kao i na nivou A10. |
| 3.4. Statistički pojmovi koji se javljaju u istraživanju / popisu: |
Kvartalni BDP predstavlja tržišnu vrijednost svih dobara i usluga proizvedenih u nekoj zemlji u datom kvartalu. Kvartalni BDP u tržišnim cijenama je finalni rezultat proizvodnih aktivnosti rezidentnih proizvodniih jedinica i može se obračunati na 3 načina: - proizvodni pristup; - potrošni pristup i - dohodovni pristup. Uprava za statistiku sprovodi obračun kvartalnog BDP-a po proizvodnom i potrošnom pristupu. Prema proizvodnom pristupu: BDP=suma bruto dodatih vrijednosti+porezi minus subvencije na proizvode. Bruto dodata vrijednost je neto rezultat autputa vrednovanog u bazičnim cijenama umanjenog za intermedijalnu potrošnju vrednovanu u kupovnim cijenama. Autput čine proizvodi proizvedeni u toku obračunskog perioda. Intermedijalna potrošnja predstavlja vrijednost dobara i usluga potrošenih kao inputi u procesu proizvodnje isključujući fiksnu imovinu čija potrošnja se bilježi kao potrošnja fiksnog kapitala. Porezi minus subvencije na proizvode su porezi (plaćeni) umanjeni za subvencije (primljene) po jedinici proizvedenog proizvoda ili pružene usluge. Prema potrošnom pristupu: BDP = finalna potrošnja domacinstava + finalna potrošnja države (individualna i kolektivna) + bruto investicije u osnovna sredstva + promjene u zalihama + izvoz - uvoz Izdaci za finalnu potrošnju domaćinstava su izdaci (uključujuci i imputirane izdatke) rezidentnih domaćinstava na individualnu potrošnju roba i usluga (npr: izdaci za ishranu, odjeću i obuću, stanovanje itd.). Ovim izdacima se ne obuhvataju izdaci domaćinstava za kupovinu osnovnih sredstava (npr: stanova ili dragocjenosti). Izdaci za finalnu potrošnju države su izdaci (uključujuci i imputirane izdatke) sektora države na individualnu potrošnu robu i usluge i kolektivne potrošne usluge. Oni su podijeljeni u dvije grupe: vrijednost robe i usluga koje proizvodi država i koje, po konvenciji, država i troši - kolektivna potrošnja (na primjer: usluge sudova, odbrane, bezbjednosti, zaštite životne sredine itd.) i izdaci koje država vrši za nabavku potrošne robe i usluga koje proizvode tržišni proizvođači i kojima država, bez ikakve transformacije, snabdijeva domaćinstva kroz socijalne transfere u naturi - individualna potrošnja (na primjer ljekovi na ljekarski recept po osnovu obaveznog zdravstvenog osiguranja pacijenta). Bruto investicije u osnovna sredstva se mjere ukupnom vrijednošću proizvođačevih sticanja umanjeno za otuđivanja novih ili korišćenih osnovnih sredstava u toku obračunskog perioda. Promjene zaliha predstavljaju razliku između nivoa zaliha na početku i kraju godine, vrednovanih po prosječnim tržišnim cijenama. Zalihe mogu biti: materijala, nedovršene proizvodnje, gotovih proizvoda i robe. Uvoz i izvoz roba i usluga se sastoji od transakcija proizvodima (prodaje/kupovine, razmjene ili poklona) između rezidentnih i nerezidentnih jedinica. Uvoz i izvoz robe i usluga ne uključuju: isporuke koje nerezidentna (inostrana) predstavništva rezidentnih preduzeća vrše nerezidentima i isporuke koje rezidentna predstavništva nerezidentnih preduzeća vrše rezidentima; tokove primarnih dohodaka prema inostranstvu ili iz inostranstva (kao što su kompenzacije zaposlenima, kamate ili primanja iz direktnih investicija) i prodaje i kupovine neproizvedenih sredstava (na primjer: zemljišta ili patenata). Spoljni bilans roba i usluga je bilansna stavka (saldo) računa robe i usluga inostranstva. Predstavlja vrijednost izvoza robe i usluga umanjen za uvoz robe i usluga sektora inostranstva. Kada je spoljni bilans robe i usluga u računima inostranstva pozitivan, to znaci deficit (manjak) nacionalne ekonomije u trgovini robom i uslugama sa inostranstvom i obrnuto, ako je negativan, to znači manjak za inostranstvo i višak za nacionalnu ekonomiju. |
| 3.5. Statistička jedinica: | Statističke jedinice su sve ekonomske jedinice, pravna i fizička lica i domaćinstva, unutar definisanih granica proizvodnje u okviru metodologija Sistem nacionalnih računa SNA 2008 i Evropski sistem računa ESA 2010. Shodno međunarodnoj metodologiji ESA 2010, u nacionalnim računima koriste se dve vrste jedinica i dva odgovarajuća načina posmatranja ekonomije: (a) institucionalna jedinica; (b) lokalna jedinica po vrsti djelatnosti (lokalni KAU). Prva vrsta se koristi za opisivanje prihoda, rashoda i finansijskih tokova, kao i za bilanse stanja. Druga vrsta jedinica se koristi za opis proizvodnih procesa kao i za input-auput analizu. Institucionalna jedinica je privredni subjekt koji karakteriše autonomija donošenja odluka u obavljanju svoje glavne funkcije. Smatra se da rezidentna jedinica konstituiše institucionalnu jedinicu na ekonomskoj teritoriji na kojoj ima svoj centar od pretežnog ekonomskog interesa ako ima autonomiju donošenja odluka i ili ima kompletan niz računa ili je u stanju da sastavi kompletan niz računa. Lokalni KAU grupiše sve djelove institucionalne jedinice u svom kapacitetu kao proizvođača koji se nalaze na jednoj lokaciji ili na blisko lociranim lokacijama, i koji doprinose performansama aktivnosti na nivou djelatnosti (četiri cifre) NACE Rev. 2. Institucionalna jedinica sastoji se od jednog ili više lokalnih KAU; lokalni KAU pripada jednoj i samo jednoj institucionalnoj jedinici. |
| 3.6. Statistička populacija: | Statistička populacija nacionalnih računa neke zemlje čine sve rezidentne statističke jedinice (institucionalne jedinice ili lokalni KAU-i). Jedinica je rezidentna jedinica zemlje kada ima centar pretežnog ekonomskog interesa na ekonomskoj teritoriji te zemlje, odnosno kada se angažuje na duži period (godinu dana ili više) u privrednim aktivnostima na toj teritoriji. Obračun podataka nacionalnih računa obuhvata sve statističke jedinice čime obezbjeđuju iscrpnost u obračunu. |
| 3.7. Referentna oblast: | Referentna oblast za nacionalne račune je ukupna ekonomija Crne Gore. Ukupna ekonomija jedne zemlje može da se podijeli na regione. Klasifikacija NUTS-a pruža jedinstvenu, ujednačenu podjelu ekonomske teritorije zemalja članica EU. Prema NUTS klasifikaciji Crna Gora je jedan region na sva 3 nivoa NUTS-a. |
| 3.8. Vremenska pokrivenost: | Podaci o kvartalnom bruto domaćem proizvodu prema potrošnom pristupu raspoloživi su za period od prvog kvartala 2006.godine u tekućim, prvog kvartala 2007. godine u stalnim cijenama, podaci u prosječnim cijenama 2010.god. raspoloživi su od 2006.godine dok su sezonski podešeni podaci raspoloživi od prvog kvartala2006.god. Podaci o kvartalnom bruto domaćem proizvodu prema proizvodnom pristupu raspoloživi su za period od prvog kvartala 2010.godine u tekućim cijenama, prvog kvartala 2011.god. u stalnim cijenama prethodne godine, dok su podaci u prosječnim stalnim cijenama 2010.god. raspoloživi od 2010.god. |
| 3.9. Osnovni (bazni) period: | BDP u stalnim cijenama koristi cijene iz prethodne godine tako da je bazna godina isti kvartal prethodne godine. Lančano povezani podaci se redovno proizvode za baznu godinu 2010, proizvodni i potrošni metod |
| 4. Mjerna jedinica Vrh | |
| Pored podataka izraženih u tekućim cijenama, kvartalni podaci nacionalnih računa su takođe izraženi i u cijenama prethodne godine i u ulančanim mjerama obima, kao i sezonski prilagođeni podaci, u hiljadama EUR-a. Pored toga, moguće je izvoditi stope rasta i indekse, a mogu se primjeniti i razne druge jedinice mjere (npr. procenti učešća, podaci po glavi stanovnika (per capita), podaci izraženi u standardima kupovne moći). | |
| 5. Referentni period Vrh | |
| Kvartal | |
| 6. Institucionalno ovlašćenje Vrh | |
| 6.1. Pravni akti i drugi dogovori: |
Zakonom o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike (Sl.list Crne Gore br. 18/12) definisane su odredbe za prikupljanje, obradu i diseminaciju podataka. Zakon pruža Upravi za statistiku pravno ovlašćenje da prikuplja i pristupa podacima potrebnim za sprovođenje Programa i Godišnjeg plana. Zakon daje prioritet upotrebi administrativnih podataka, kao i pravo pristupa individualnim podacima koji su rezultat istraživanja ostalih proizvođača zvanične statistike. Kao dopuna zakonskim odredbama, Uprava za statistiku je potpisala više memoranduma o saradnji sa imaocima administrativnih podataka. Nacionalni računi se sastavljaju u skladu sa Evropskim sistemom računa (ESA 2010) koji je objavljen u Službenom listu Evropske Komisije kao Aneks A Regulative (EU) br. 549/2013. Program za transmisiju podataka ESA 2010 obuhvaćen je Aneksom B. ESA 2010 ima oblik Regulative i sadrži: metodologiju (Aneks A) o zajedničkim standardima, definicijama, klasifikacijama i računovodstvenim pravilima koja će se koristiti za sastavljanje računa i tabela u uporedivim osnovama; program transmisije podataka (Aneks B) kojim se određuju vremenska ograničenja po kojima države članice dostavljaju Eurostatu račune i tabele; Nekoliko odvojenih akata, često u vezi sa klasifikacijama kao što su: NACE Rev.2, CPA 2014, COFOG, COICOP, NUTS 2013. Na sajtu Eurostat-a može se naći više pravnih akata relevantnih za statistiku nacionalnih računa u sekciji ?Nacionalni računi?, link: https://ec.europa.eu/eurostat/web/national-accounts/legislationhttps://ec.europa.eu/eurostat/web/main/publications/manuals-and-guidelines Uprava za statistiku prilikom pripreme i definisanja Godišnjeg plana pridržava se statističkih zahtjeva definisanih u Statističkom kompendijumu Evropske Komisije (link: Compendium ). |
| 6.2. Dijeljenje podataka: | Potpisani Sporazumi o saradnji sa proizvođačima zvanične statistike: 1. Upravom carina 2. Poreskom upravom 3. Ministarstvom finansija 4. Centralnom bankom Crne Gore 5. Trilateralni sporazum (MONSTAT, Min.fnansija i CBCG) Medunarodne institucije: 1. EUROSTAT 2. UN organizacije 3. MMF 4. Svjetska banka |
| 7. Povjerljivost statističkih podataka Vrh | |
| 7.1. Povjerljivost - politika: | članovi 53-60 Zakona o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike ("Sl.list Crne Gore" br. 18/12 i 47/19) daju okvir za zaštitu, korišćenje i prenos povjerljivih podataka. Uprava za statitistiku je izradila dva sveobuhvatna Pravilnika koji pokrivaju procedure za zaštitu ličnih podatka, kao i vođenje pojedinačnih evidencija. U cilju realizacije zakonskog okvira o funkcionisanju bezbjednosnog sistema i statističke povjerljivosti usvojen je Pravilnik o čuvanju statističkih podatka kojim se uređuje način, vrijeme, tehnički uslovi i organizacija čuvanja statističkih podataka, radi sprečavanja njihovog uništavanja, otuđivanja i neovlašcenog korišćenja, kao i Pravilnik o sadržaju i načinu vođenja evidencije o korisnicima individualnih statističkih podataka kojim se propisuje sadržaj i način vođenja evidencije o korisnicima individualnih statističkih podatka. članom 59 pristup povjerljivim podacima zvanične statistike ograničen je na lica koja obavljaju poslove i zadatke kod proizvođača zvanične statistike i do stepena u kojem su ti podaci neophodni za proizvodnju zvanične statistike. Lica koja obavljaju poslove i zadatke kod proizvođača zvanične statistike dužna su da potpišu Izjavu o poštovanju principa povjerljivosti. Zakon o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike je u skladu sa Regulativom 223/2009 i Regulativom (EU) 2015/759 od 29. aprila 2015. godine koje regulišu i odredbe povjerljivosti. Vlada Crne Gore je usvojila Izjavu o posvećenosti povjerenju u zvaničnu statistiku Crne Gore (Commitment of Confidence). |
| 7.2. Povjerljivost - tretman podataka: |
Povjerljivost - tretman podataka je definisan Zakonom o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike, clan 54 - 61, (Sl. list br. 18/12). |
| 8. Pravila diseminacije Vrh | |
| 8.1. Kalendar objavljivanja podataka: |
Zakonom o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike ("Sl.list Crne Gore" br. 18/12) se propisuje da proizvođači zvanične statistike pripremaju, ažuriraju i objavljuju Kalendar objavljivanja statističkih podataka. Objavljuje se na internet stranici Uprave za statistiku najkasnije do 20. decembra za narednu godinu, za sve proizvođače zvanične statistike koji uključuje datume objavljivanja statističkih podataka. Svaka promjena u datumu objavljivanja u Kalendaru objavljuje se unaprijed u skladu sa Procedurom o neplaniranim revizijama. |
| 8.2. Pristup kalendaru (link ili referenca): |
http://www.monstat.org/cg/page.php?id=12&pageid=12 |
| 8.3. Korisnički pristup: | Opšti cilj proizvođača zvanične statistike jeste zadovoljenje potreba svojih korisnika i da na razumljiv način učini dostupnim svim korisnicima statističke podatke u isto vrijeme i pod istim uslovima. Uprava za statistiku je u obavezi da proizvodi i vrši diseminaciju zvanične statistike na objektivan, transparentan i profesionalan način, tako da svi korisnici budu ravnopravno tretirani. |
| 9. Učestalost (frekvencija) diseminacije Vrh | |
| Kvartalni podaci o nacionalnim računima objavljuju se 4 puta godišnje. Kvartalni podaci o nacionalnim računima za Crnu Goru objavljuju se t+75 dana po isteku referentnog perioda. Konačni kvartalni podaci referentne godine se objavljuju shodno objavljenim konačnim godišnjim podacima za tu godinu u septembru tekuće godine, odnosno t+9 mjeseci. Podaci se dostavljaju Eurostatu istog dana kada se objave na nacionalnom nivou. Shodno definisanom roku programom za transmisiju ESA 2010 objavljivanje je u roku do t+65. | |
| 10. Dostupnost i jasnoca Vrh | |
| 10.1. Štampana izdanja: | Saopštenja o kvartalnom bruto domaćem proizvodu Crne Gore, link: https://www.monstat.org/cg/page.php?id=20&pageid=20 Pored objava saopštenja i drugih publikacija, informacije o nacionalnim računima mogu biti objavljene putem društvenih mreža. Uprava za statistiku Crne Gore objavljuje informacije putem društvene mreže Twitter: twitter.com/monstat_me |
| 10.2. Publikacije: | Uprava za statistiku objavljuje sljedeće redovne publikacije: Statistički godišnjak, Crna Gora u brojkama, Mjesečni statistički pregled. Pored navedenih redovnih, Uprava za statistiku objavljuje i vanredne publikacije. Neke od najznačanijih vanrednih publikacija su sljedeće: žene i muškarci u Crnoj Gori, Najčešce korišceni statistički podaci. Sve publikacije koje objavljuje Uprava za statistiku dostupne su na sljedećem linku: http://monstat.org/cg/publikacije.php |
| 10.3. Onlajn baza podataka: | Kako bi se omoguc?io lak pristup podacima nacionalnih računa, korisnicima su dostupni svi validirani podaci nacionalnih računa u onlajn bazi podataka i drugim formatima, link: http://pxweb.monstat.org/PXWeb/pxweb/sr/?rxid=ć978c4a-db98-4dba-bb66-263ac38534d0 Drugi formati podatka u excel formi dostupni su na linku: http://monstat.org/cg/page.php?id=20&pageid=20 |
| 10.4. Pristup mikro-podacima: | Zakonom o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike ("Sl.list Crne Gore" br. 18/12) regulisana su pravila pod kojim spoljni korisnici mogu dobiti pristup individualnim podacima za potrebe istraživanja. članom 58 definisane su vrste naučnih i istraživačkih organizacija koje mogu dobiti takve podatke. Davanje individualnih podatka bez identifikatora moguće je isključivo na pisani zahtjev naučno-istraživačkih ustanova, u svrhu obavljanja naučno-istraživačke djelatnosti, kao i međunarodnih statističkih organizacija i proizvođača statistike iz drugih država. Istraživački subjekt potpisuje Ugovor sa Upravom za statistiku, kao i Izjavu o poštovanju principa povjerljivosti. Proizvodači zvanične statistike vode posebnu evidenciju o korisnicima i o svrsi za koju su statistički podaci dati na korišcenje. |
| 10.5. Drugo: | Na navedenom linku mogu se naći podaci, metodologija, saopštenja, publikacije o kvartalnom BDP-u: http://www.monstat.org/cg/page.php?id=1248&pageid=20. Diseminacija podataka u okviru unaprijeđenog Opšteg sistema diseminacije podataka eGDDS koji je uspostavljen od strane MMF-a (eGDDS), link: http://www.monstat.org/NSDP/National%20Summary%20Data%20Page%20(NSDP).htm |
| 10.6. Dokumentacija o metodologiji: |
U izradi Nacionalnih računa se koriste sljedeće međunarodne metodologije: Sistem nacionalnih računa 2008, link: http://unstats.un.org/unsd/nationalaccount/docs/SNA2008.pdf Evropski sistem nacionalnih računa 2010, link: http://ec.europa.eu/eurostat/documents/3859598/5925693/KS-02-13-269-EN.PDF Priručnik za mjerenje cijena i količina u nacionalnim računima 2001, link: http://ec.europa.eu/eurostat/ramon/statmanuals/files/KS-41-01-543-__-N-EN.pdf Evropski sistem nacionalnih računa 2010 ? program transmisije podataka, link: http://ec.europa.eu/eurostat/documents/3859598/5936561/KS-01-13-429-3A-C-EN.PDF/69e7e68c-661d-44dc-bef3-d0e560403722 Priručnik o promjenama između ESA 95 i ESA 2010, link: http://ec.europa.eu/eurostat/documents/3859598/5936825/KS-GQ-14-002-EN.PDF/b247b032-6910-4db8-8f29-cb71d575752f Eurostatov priručnik za izradu tabela ponude i upotrebe, link https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3859598/5902113/KS-RA-07-013-EN.PDF/b0b3d71e-3930-4442-94be-70b36cea9b39 |
| 10.7. Dokumentacija o kvalitetu: |
Zakonom o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike ("Sl.list Crne Gore" br. 18/12 i 47/19) definisana je posvećenost kvalitetu, kojom se obezbjeđuje da proizvođači zvanične statistike u Crnoj Gori rade i sarađuju u skladu sa međunarodnim principima kvaliteta statističkog sistema. ?Strategijom razvoja i Programom zvanične statistike za 2019-2023. godinu definisani su ciljevi razvoja. Jedan od ciljeva je Upravljanje kvalitetom kroz praćenje primjene Kodeksa prakse Evropske statistike. U skladu sa Deklaracijom kvaliteta ESS, članom 338 Ugovora o funkcionisanju EU, Regulativom 759/2015 i 223/2009 i Kodeksom prakse Evropske statistike usvojena su sljedeća dokumenta: 1. Strategija kvaliteta Uprave za statistiku 2. Vodič za implementaciju Strategije kvaliteta u Upravi za statistiku; 3. Implementacioni plan |
| 11. Upravljanje kvalitetom statističkih podataka Vrh | |
| 11.1. Obezbjeđivanje kvaliteta: | Zavod za statistiku se opredijelio za implementaciju elemenata TQM (Total quality management) modela koji podstiče razvoj i unapređenje funkcionisanja: - institucije, - proizvodnje rezultata zvanične statistike i - pojedinca. U srednjem roku Uprava za statistiku se opredijelio za implementaciju TQM modela kroz sljedeće ciljeve: 1. Stroga posvećenost korisnicima i ostalim zainteresovanim stranama, 2. Kvalitetni statistički procesi i proizvodi, 3. Profesionalna orijentacija zaposlenih, 4. Stalna unapređenja, 5. Smanjenje opterećenja izvještajnih jedinica. |
| 11.2. Procjena kvaliteta: | nije dostupno |
| 12. Značaj statističkih podataka Vrh | |
| 12.1. Potrebe korisnika: | Međunarodni korisnici: - Eurostat - Svjetska banka - UN organizacije - Međunarodni monetarni fond Nacionalni korisnici: - Ministarstva i drugi organi javne uprave -Lokalne samouprave i drugi organi lokalne uprave - Centralna banka - nevladine organizacije - studenti -istraživaci - mediji |
| 12.2. Zadovoljstvo korisnika: | Uprava za statistiku je usvojila Strategiju upravljanja kvalitetom, Vodič za implementaciju Strategije upravljanja kvalitetom, kao i Implementacioni plan za sprovođenje politike kvaliteta. U cilju mjerenja stepena do kojeg ispunjava svoje obaveze prema korisnicima i u sklopu nove politike kvaliteta, Uprava za statistiku je sprovela istraživanje o zadovoljstvu korisnika. Rezultati istraživanja dostupni su na web stranici Uprave za statistiku, link: http://monstat.org/userfiles/file/KVALITET/2020/2_%20Izvjestaj%20o%20zadovoljstvu%20korisnika.pdf |
| 12.3. Potpunost podataka: | Kvartalni nacionalni računi pružaju prikaz osnovnog makroekonomskog agregata - Bruto domaćeg proizvoda dobijenog primjenom proizvodne i potrošne metode. Obračun bruto domaćeg proizvoda prema dohodovnoj metodi nije rasploživ. |
| 13. Tačnost i pouzdanost statističkih podataka Vrh | |
| 13.1. Opšta procjena: | Kompilacija nacionalnih računa je veoma kompleksan zadatak koji uključuje mnogo različitih izvora podataka. Tačnost i pouzdanost obezbjeđuju se primjenom metodoloških uputstava shodno metodologiji nacionalnih računa. |
| 13.2. Greška uzorka: | Nije primjenljivo |
| 13.3. Ne-uzorkovana greška: | Nije primjenljivo |
| 14. Pravovremenost i tačnost objavljivanja podataka Vrh | |
| 14.1. Pravovremenost: | Podaci se objavljuju, u skladu sa Kalendarom objavljivanja statističkih podataka, 76 dana po isteku kvartala (t+76). |
| 14.2. Tačnost: | Dobra statistička praksa zahtijeva da datumi kada podaci o nacionalnim računima postanu dostupni budu unaprijed saopšteni i da se unaprijed saopšteni datumi objavljivanja poklapaju. Dostava podataka nacionalnih računa u okviru programa transmisije ESA 2010 trebalo bi da budu tačno dostavljeni Eurostatu blagovremeno shodno definisanom roku u programu transmisije (ili ranije). Kvartalni podaci se objavljuju u skladu sa Godišnjim planom statističkih istraživanja i Kalendarom objavljivanja statističkih podataka 75 dana nakon završetka referentnog kvartala. Godišnji podaci se objavljuju u skladu sa Godišnjim planom statističkih istraživanja i Kalendarom objavljivanja statističkih podataka krajem septembra tekuće godine za prethodnu godinu, odnosno rokom za transmisiju podataka Eurostatu putem Programa za transmisiju (t+9). |
| 15. Koherentnost i uporedivost statističkih podataka Vrh | |
| 15.1. Geografska uporedivost: | Primjenom regulative (EC) br. 549/2013 koja propisuje primjenu ESA 2010 metodologije omogućena je geografska uporedivost podataka Crne Gore sa ostalim zemljama. Geografsko poređenje širom svijeta moguće je jer većina neevropskih zemalja primjenjuje smjernice SNA 2008, a SNA 2008 je u skladu sa ESA 2010. U skladu sa Nomenklaturom teritorijalnih jedinica za statistiku (NUTS) i Programom transmisije podataka (ESA 2010) Uprava za statistiku dostavlja Eurostatu podatke o kvartalnom i godišnjem BDP-u na sva tri nivoa klasifikacije NUTS, teritorija Crne Gore se smatra jednim statističkim regionom. |
| 15.2. Vremenska uporedivost: | Kako su podaci za sve referentne periode sastavljeni/kompilirani u skladu sa zahtjevima ESA 2010, podaci nacionalnih računa su u potpunosti uporedivi tokom vremena. Takođe, u slučaju fundamentalnih promjena metoda ili klasifikacija, izvode se revizije dugih vremenskih serija, koje uglavnom sežu daleko u prošlost. Koristec?i zajednički okvir, tj. Evropski sistem računa ESA 2010, podaci za Crnu Goru mogu biti uporedivi kroz vrijeme, za kvartalnu vremensku seriju od 2006 nadalje. Podaci su dostupni i uporedivi sa podacima drugih zemalja od prvog kvartala 2006. nadalje, u tekuc?im cijenama i od prvog kvartala 2007. nadalje, u stalnim cijenama. |
| 15.3. Domen usklađenosti: | Podaci kvartalnog BDP se revidiraju sa godišnjim podacima BDP-a, u momentu kada su godišnji podaci konačni i dostupni. |
| 15.4. Interna usklađenost: | Kvalitet podataka je obezbijeđen primjenom koncepata, definicija i klasifikacija koji su usklađeni sa Sistemom nacionalnih računa (SNA 2008) i Evropskim sistemom nacionalnih računa (ESA 2010). |
| 17. Revizija statističkih podataka Vrh | |
| 17.1. Politika revizije: | Podaci kvartalnih nacionalnih računa podliježu kontinuiranoj reviziji kada novi ulazni podaci postaju dostupni. Ove revizije nazivaju se rutinskim revizijama i podrazumijevaju redovne revizije podataka. Rjeđe, vanredne revizije (zvane benčmark revizije) rezultat su velikih promjena u izvorima podataka, klasifikacijama ili metodologiji. Na primjer, prilikom promjene sa ESA95 na ESA 2010, došlo je do revizije dijela podataka. Preliminarni podaci se revidiraju u trenutku dostupnosti godišnjih podataka. Uprava za statistiku je usvojila politiku revizije i ista je dostupna na web sajtuhttp://www.monstat.org/cg/page.php?id=1493&pageid=1493 |
| 17.2. Praksa revizije: | NPodaci Nacionalnih računa podložni su reviziji u slučaju promjena u međunarodnim metodologijama ili ako postanu dostupni novi izvori podataka. Nacionalni računi predstavljaju širok spektar podataka o različitim oblastima koje su integrisane u sistem nacionalnih računa, tako da c?e promjena jednog područja imati uticaja na drugom mjestu, te stoga revizija jednog dijela Nacionalnih računa može dovesti do revizije podataka cjelokupnog sistema nacionalnih računa. Dok bi revizije trebalo posmatrati kao proces za progresivno poboljšanje kvaliteta nacionalnih računa, npr. bolji izvori i/ili metode postaju dostupni, dostupnost inormacija o revizijama je ključni element za razumijevanje podataka nacionalnih računa i revizija nastalih između saopštenja. Nakon objave rezultata obračuna godišnjeg bruto domaćeg proizvoda podaci kvartalnog bruto domaćeg proizvoda se usaglašavaju sa godišnjim podacima u cilju postizanja interne usklađenosti. |
| 18. Obrada statističkih podataka Vrh | |
| 18.1. Izvor podataka: | Kompilacija podataka nacionalnih računa se zasniva na statistikama koje se primarno prikupljaju u druge svrhe (primarna statistika). Oslanja se na različite izvore podataka, uključujuc?i administrativne podatke: računovodstveni finansijski izveštaji, poreski podaci, budžetski izvještaji, popis stanovništva, statistička ispitivanja preduzec?a i domac?instava, izvještaji nadzornih institucija i organizacija, godišnji i kvartalni izvještaji, trgovinska statistika roba i usluga, informacije o platnom bilansu. Izvori podataka obično su kratkoročnog karaktera i kao takvi podložni su promjenama tokom vremena. Kvartalni BDP izračunava se i objavljuje kao preliminarni, a revidira samo jednom u okviru objavljivanja konačnih godišnjih podataka. |
| 18.2. Učestalost (frekvencija) prikupljanja podataka: |
Kvartalni podaci se prikupljaju na kraju referentnog perioda prilikom obračuna preliminarnog kvartala i 9 mjeseci nakon kraja referentne godine prilikom obračuna godišnjeg BDP-a. |
| 18.3. Prikupljanje podataka: | Prikupljanje podataka je veoma specifično za zemlju i takođe varira u skladu sa prirodom izvora podataka, npr. administrativnim bazama podataka, poreskim evidencijama, administrativnim registrima, anketama, finansijskim iskazima i sl. Odjeljenje za nacionalne račune obično samo ne prikuplja podatke, već ih prikuplja iz drugih odjeljenja ili institucija. Nacionalni računi kombinuju podatke iz mnogih izvora. Tehnike prikupljanja podataka su različite, u zasvisnosti od dostupnih izvora informacija, blagovremenosti objavljivanja podataka i drugih faktora. |
| 18.6 Prilagođavanje podataka: |
Prilagođavanje podataka se vrši po potrebi u slučajevima kada se koncepti i definicije prikupljenih podataka razlikuju od koncepata i definicija koji se primjenjuju u sistemu nacionalnih računa. |
| 19. Komentar Vrh | |
| nema | |
