| Kategorija: | Ekonomske statistike |
| Oblast: | Nacionalni računi |
| Istraživanje / popis: | Kvartalni bruto domaci proizvod |
Napomena: Ukoliko imate neko pitanje u vezi metapodataka, obratite se nadležnima u MONSTAT-u.
| 1. Kontakt podaci Vrh | |
| 1.1. Nadležna organizacija: | Uprava za statistiku Crne Gore - MONSTAT |
| 1.2. Nadležna organizaciona jedinica: |
Odsjek statistike kvartalnih nacionalnih računa |
| 1.5. Adresa kontakta: | IV Proleterske br. 2, 81000 Podgorica Crna Gora |
| 2. Podaci o ažuriranju metapodataka Vrh | |
| 2.1. Datum poslednje potvrde validnosti: |
01. 12. 2022. |
| 2.2. Datum poslednje diseminacije: |
14/12/2022 |
| 2.3. Datum poslednjeg ažuriranja: |
01. 12. 2022. |
| 3. Prezentacija statističkih podataka Vrh | |
| 3.1. Opis podataka: | Cilj kvartalnog obračuna bruto domaćeg proizvoda po proizvodnoj i potrošnoj metodi je dobijanje osnovnog makro-ekonomskog agregata u sistemu nacionalnih računa. Primjenom ovih metoda obračuna sagledava se uspostavljanje osnovne relacije na kojoj se baziraju nacionalni računi, a to je, da ukupna vrijednost raspoloživih dobara i usluga (ponuda) mora biti jednaka ukupnoj vrijednosti utrošenih dobara i usluga (upotreba) u posmatranom periodu na nivou ukupne ekonomije. Kvartalni bruto domaći proizvod po proizvodnoj metodi izračunava se kao zbir dodatih vrijednosti svih rezidentnih institucionalnih jedinica. Kvartalni bruto domaći proizvod po potrošnoj metodi izračunava se kao zbir lične potrošnje domaćinstava, potrošnja države, bruto investicija u osnovna sredstva, promjene zaliha i salda izvoza i uvoza roba i usluga. Rezultati obračuna vrednuju se u tekuc?im cijenama i stalnim cijenama (cijenama prethodne godine i u prosječnim cijenama 2010.godine). Desezoniranje podataka je izvršeno korišćenjem softvera JDemetra, uz primjenu algoritma X-13ARIMA-SEATS. U opštoj specifikaciji izvršeno je kalendarsko prilagođavanje i broj radnih dana. Primijenjen je direktni pristup u desezoniranju koji podrazumijeva da se sve vremenske serije (uključujući agregate) desezoniraju pojedinačno. Nakon desezoniranja dobijaju se rezultati za svaku seriju i agregat pojedinačno pri čemu je suma komponenti različita od agregata. |
| 3.2. Klasifikacije koje se koriste u istraživanju / popisu: |
KD 1999 (Nace Rev.1.), KD 2010 (NACE Rev. 2.), COFOG, COICOP, CPA, CN, HS |
| 3.3. Sektori obuhvaceni istraživanjem / popisom: |
Obračun kvartalnog BDP-a obuhvata sve aktivnosti definisane metodologijom SNA 2008 i ESA 2010 i pokriva cijelu teritoriju Crne Gore. |
| 3.4. Statistički pojmovi koji se javljaju u istraživanju / popisu: |
Kvartalni BDP predstavlja tržišnu vrijednost svih dobara i usluga proizvedenih u nekoj zemlji u datom kvartalu. Kvartalni BDP u tržišnim cijenama je finalni rezultat proizvodnih aktivnosti rezidentnih proizvodniih jedinica i može se obračunati na 3 načina: - proizvodni pristup; - potrošni pristup i - dohodovni pristup. Uprava za statistiku sprovodi obračun kvartalnog BDP-a po proizvodnom i potrošnom pristupu. Prema proizvodnom pristupu: BDP=suma bruto dodatih vrijednosti+porezi minus subvencije na proizvode. Bruto dodata vrijednost je neto rezultat autputa vrednovanog u bazičnim cijenama umanjenog za intermedijalnu potrošnju vrednovanu u kupovnim cijenama. Autput čine proizvodi proizvedeni u toku obračunskog perioda. Intermedijalna potrošnja predstavlja vrijednost dobara i usluga potrošenih kao inputi u procesu proizvodnje isključujući fiksnu imovinu čija potrošnja se bilježi kao potrošnja fiksnog kapitala. Porezi minus subvencije na proizvode su porezi (plaćeni) umanjeni za subvencije (primljene) po jedinici proizvedenog proizvoda ili pružene usluge. Prema potrošnom pristupu: BDP = finalna potrošnja domacinstava + finalna potrošnja države (individualna i kolektivna) + bruto investicije u osnovna sredstva + promjene u zalihama + izvoz - uvoz Izdaci za finalnu potrošnju domaćinstava su izdaci (uključujuci i imputirane izdatke) rezidentnih domaćinstava na individualnu potrošnju roba i usluga (npr: izdaci za ishranu, odjeću i obuću, stanovanje itd.). Ovim izdacima se ne obuhvataju izdaci domaćinstava za kupovinu osnovnih sredstava (npr: stanova ili dragocjenosti). Izdaci za finalnu potrošnju države su izdaci (uključujuci i imputirane izdatke) sektora države na individualnu potrošnu robu i usluge i kolektivne potrošne usluge. Oni su podijeljeni u dvije grupe: vrijednost robe i usluga koje proizvodi država i koje, po konvenciji, država i troši - kolektivna potrošnja (na primjer: usluge sudova, odbrane, bezbjednosti, zaštite životne sredine itd.) i izdaci koje država vrši za nabavku potrošne robe i usluga koje proizvode tržišni proizvođači i kojima država, bez ikakve transformacije, snabdijeva domaćinstva kroz socijalne transfere u naturi - individualna potrošnja (na primjer ljekovi na ljekarski recept po osnovu obaveznog zdravstvenog osiguranja pacijenta). Bruto investicije obuhvataju bruto investicije u osnovna sredstva, promjene u zalihama i neto dragocjenosti. Bruto investicije u osnovna sredstva se mjere ukupnom vrijednošću proizvođačevih sticanja umanjeno za otuđivanja novih ili korišćenih osnovnih sredstava u toku obračunskog perioda. Promjene zaliha predstavljaju razliku između nivoa zaliha na početku i kraju godine, vrednovanih po prosječnim tržišnim cijenama. Zalihe mogu biti: materijala, nedovršene proizvodnje, gotovih proizvoda i robe. Uvoz i izvoz roba i usluga se sastoji od transakcija proizvodima (prodaje/kupovine, razmjene ili poklona) između rezidentnih i nerezidentnih jedinica. Uvoz i izvoz robe i usluga ne uključuju: isporuke koje nerezidentna (inostrana) predstavništva rezidentnih preduzeća vrše nerezidentima i isporuke koje rezidentna predstavništva nerezidentnih preduzeća vrše rezidentima; tokove primarnih dohodaka prema inostranstvu ili iz inostranstva (kao što su kompenzacije zaposlenima, kamate ili primanja iz direktnih investicija) i prodaje i kupovine neproizvedenih sredstava (na primjer: zemljišta ili patenata). Spoljni bilans roba i usluga je bilansna stavka (saldo) računa robe i usluga inostranstva. Predstavlja vrijednost izvoza robe i usluga umanjen za uvoz robe i usluga sektora inostranstva. Kada je spoljni bilans robe i usluga u računima inostranstva pozitivan, to znaci deficit (manjak) nacionalne ekonomije u trgovini robom i uslugama sa inostranstvom i obrnuto, ako je negativan, to znači manjak za inostranstvo i višak za nacionalnu ekonomiju. |
| 3.5. Statistička jedinica: | Sve ekonomske jedinice, pravna i fizička lica i domaćinstva, unutar definisanih granice proizvodnje u okviru metodologija SNA 2008 i ESA 2010. |
| 3.6. Statistička populacija: | Nacionalni računi kombinuju podatke iz više izvora tako da se pojam statističke populacije ne može primijeniti u kontekstu nacionalnih računa. |
| 3.7. Referentna oblast: | Crna Gora. |
| 3.8. Vremenska pokrivenost: | Podaci o kvartalnom bruto domaćem proizvodu prema potrošnom pristupu raspoloživi su za period od prvog kvartala 2006.godine u tekućim, prvog kvartala 2007. godine u stalnim cijenama, podaci u prosječnim cijenama 2010.god. raspoloživi su od 2006.godine dok su sezonski podešeni podaci raspoloživi od prvog kvartala2006.god. Podaci o kvartalnom bruto domaćem proizvodu prema proizvodnom pristupu raspoloživi su za period od prvog kvartala 2010.godine u tekućim cijenama, prvog kvartala 2011.god. u stalnim cijenama prethodne godine, dok su podaci u prosječnim stalnim cijenama 2010.god. raspoloživi od 2010.god. |
| 3.9. Osnovni (bazni) period: | Isti kvartal prethodne godine |
| 4. Mjerna jedinica Vrh | |
| Podaci su objavljeni u hiljadama EUR i u %. | |
| 5. Referentni period Vrh | |
| Kvartal | |
| 6. Institucionalno ovlašćenje Vrh | |
| 6.1. Pravni akti i drugi dogovori: |
Zakonom o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike (Sl.list Crne Gore br. 18/12 i 47/19) definisane su odredbe za prikupljanje, obradu i diseminaciju podataka. Zakon pruža Upravi za statistiku pravno ovlašćenje da prikuplja i pristupa podacima potrebnim za sprovođenje Programa i Godišnjeg plana. Zakon daje prioritet upotrebi administrativnih podataka, kao i pravo pristupa individualnim podacima koji su rezultat istraživanja ostalih proizvođača zvanične statistike. Kao dopuna zakonskim odredbama, Uprava za statistiku je potpisala više memoranduma o saradnji sa imaocima administratvnih podataka. |
| 6.2. Dijeljenje podataka: | Potpisani Sporazumi o saradnji sa proizvođačima zvanične statistike: 1. Upravom carina 2. Poreskom upravom 3. Ministarstvom finansija 4. Centralnom bankom Crne Gore 5. Trilateralni sporazum (MONSTAT, Min.fnansija i CBCG) Medunarodne institucije: 1. EUROSTAT 2. UN organizacije 3. MMF 4. Svjetska banka |
| 7. Povjerljivost statističkih podataka Vrh | |
| 7.1. Povjerljivost - politika: | članovi 53-60 Zakona o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike ( Sl.list Crne Gore br. 18/12 i 47/19) daju okvir za zaštitu, korišćenje i prenos povjerljivih podataka. Uprava za statitistiku je izradila dva sveobuhvatna Pravilnika koji pokrivaju procedure za zaštitu ličnih podatka, kao i vođenje pojedinačnih evidencija. U cilju realizacije zakonskog okvira o funkcionisanju bezbjednosnog sistema i statističke povjerljivosti usvojen je Pravilnik o čuvanju statističkih podatka kojim se uređuje način, vrijeme, tehnički uslovi i organizacija čuvanja statističkih podataka, radi sprečavanja njihovog uništavanja, otuđivanja i neovlašcenog korišćenja, kao i Pravilnik o sadržaju i načinu vođenja evidencije o korisnicima individualnih statističkih podataka kojim se propisuje sadržaj i način vođenja evidencije o korisnicima individualnih statističkih podatka. članom 59 pristup povjerljivim podacima zvanične statistike ograničen je na lica koja obavljaju poslove i zadatke kod proizvođača zvanične statistike i do stepena u kojem su ti podaci neophodni za proizvodnju zvanične statistike. Lica koja obavljaju poslove i zadatke kod proizvođača zvanične statistike dužna su da potpišu Izjavu o poštovanju principa povjerljivosti. Zakon o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike je u skladu sa Regulativom 223/2009 i Regulativom (EU) 2015/759 od 29. aprila 2015. godine koje regulišu i odredbe povjerljivosti. Vlada Crne Gore je usvojila Izjavu o posvećenosti povjerenju u zvaničnu statistiku Crne Gore (Commitment of Confidence). |
| 7.2. Povjerljivost - tretman podataka: |
Povjerljivost - tretman podataka je definisan Zakonom o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike, clan 54 - 61, (Sl. list br. 18/12). |
| 8. Pravila diseminacije Vrh | |
| 8.1. Kalendar objavljivanja podataka: |
Zakonom o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike ( Sl.list Crne Gore br. 18/12) se propisuje da proizvođači zvanične statistike pripremaju, ažuriraju i objavljuju Kalendar objavljivanja statističkih podataka. Objavljuje se na internet stranici Uprave za statistiku najkasnije do 20. decembra za narednu godinu, za sve proizvođače zvanične statistike koji uključuje datume objavljivanja statističkih podataka. Svaka promjena u datumu objavljivanja u Kalendaru objavljuje se unaprijed u skladu sa Procedurom o neplaniranim revizijama. |
| 8.2. Pristup kalendaru (link ili referenca): |
http://www.monstat.org/cg/page.php?id=12&pageid=12 |
| 8.3. Korisnički pristup: | Opšti cilj proizvođača zvanične statistike jeste zadovoljenje potreba svojih korisnika i da na razumljiv način učini dostupnim svim korisnicima statističke podatke u isto vrijeme i pod istim uslovima. Uprava za statistiku je u obavezi da proizvodi i vrši diseminaciju zvanične statistike na objektivan, transparentan i profesionalan način, tako da svi korisnici budu ravnopravno tretirani. |
| 9. Učestalost (frekvencija) diseminacije Vrh | |
| Kvartalno | |
| 10. Dostupnost i jasnoca Vrh | |
| 10.1. Štampana izdanja: | Saopštenja o kvartalnom bruto domaćem proizvodu Crne Gore, link: https://www.monstat.org/cg/page.php?id=20&pageid=20 |
| 10.2. Publikacije: | Uprava za statistiku objavljuje sljedeće redovne publikacije: Statistički godišnjak, Crna Gora u brojkama, Mjesečni statistički pregled. Pored navedenih redovnih, Uprava za statistiku objavljuje i vanredne publikacije. Neke od najznačanijih vanrednih publikacija su sljedeće: žene i muškarci u Crnoj Gori, Najčešce korišceni statistički podaci. Sve publikacije koje objavljuje Uprava za statistiku dostupne su na sljedećem linku: http://monstat.org/cg/publikacije.php |
| 10.3. Onlajn baza podataka: | Na sajtu MONSTAT-a u dijelu Nacionalnih računa nalaze se saopstenja kvartalnog bruto domaćeg proizvoda Crne Gore. U dijelu Podaci, u vidu Excel tabele dostupni su podaci kvartalnog bruto domaćeg proizvoda. Dodatno, na sajtu Monstat-a raspoloživa je baza podataka, link: http://monstat.org/cg/pxweb.php |
| 10.4. Pristup mikro-podacima: | Zakonom o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike ( Sl.list Crne Gore br. 18/12) regulisana su pravila pod kojim spoljni korisnici mogu dobiti pristup individualnim podacima za potrebe istraživanja. članom 58 definisane su vrste naučnih i istraživačkih organizacija koje mogu dobiti takve podatke. Davanje individualnih podatka bez identifikatora moguće je isključivo na pisani zahtjev naučno-istraživačkih ustanova, u svrhu obavljanja naučno-istraživačke djelatnosti, kao i međunarodnih statističkih organizacija i proizvođača statistike iz drugih država. Istraživački subjekt potpisuje Ugovor sa Upravom za statistiku, kao i Izjavu o poštovanju principa povjerljivosti. Proizvodači zvanične statistike vode posebnu evidenciju o korisnicima i o svrsi za koju su statistički podaci dati na korišcenje. |
| 10.5. Drugo: | Na navedenom linku mogu se naći podaci, metodologija, saopštenja, publikacije o kvartalnom BDP-u: http://www.monstat.org/cg/page.php?id=1248&pageid=20. Diseminacija podataka u okviru unaprijeđenog Opšteg sistema diseminacije podataka eGDDS koji je uspostavljen od strane MMF-a (eGDDS), link: http://www.monstat.org/NSDP/National%20Summary%20Data%20Page%20(NSDP).htm |
| 10.6. Dokumentacija o metodologiji: |
SNA 2008, ESA 2010, Priručnik za mjerenje cijena i količina u nacionalnim računima i Priručnik za kvartalne nacionalne račune. |
| 10.7. Dokumentacija o kvalitetu: |
Zakonom o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike ( Sl.list Crne Gore br. 18/12 i 47/19) definisana je posvećenost kvalitetu, kojom se obezbjeđuje da proizvođači zvanične statistike u Crnoj Gori rade i sarađuju u skladu sa međunarodnim principima kvaliteta statističkog sistema. ?Strategijom razvoja i Programom zvanične statistike za 2019-2023. godinu definisani su ciljevi razvoja. Jedan od ciljeva je Upravljanje kvalitetom kroz praćenje primjene Kodeksa prakse Evropske statistike. U skladu sa Deklaracijom kvaliteta ESS, članom 338 Ugovora o funkcionisanju EU, Regulativom 759/2015 i 223/2009 i Kodeksom prakse Evropske statistike usvojena su sljedeća dokumenta: 1. Strategija kvaliteta Uprave za statistiku 2. Vodič za implementaciju Strategije kvaliteta u Upravi za statistiku; 3. Implementacioni plan |
| 11. Upravljanje kvalitetom statističkih podataka Vrh | |
| 11.1. Obezbjeđivanje kvaliteta: | Zavod za statistiku se opredijelio za implementaciju elemenata TQM (Total quality management) modela koji podstiče razvoj i unapređenje funkcionisanja: - institucije, - proizvodnje rezultata zvanične statistike i - pojedinca. U srednjem roku Uprava za statistiku se opredijelio za implementaciju TQM modela kroz sljedeće ciljeve: 1. Stroga posvećenost korisnicima i ostalim zainteresovanim stranama, 2. Kvalitetni statistički procesi i proizvodi, 3. Profesionalna orijentacija zaposlenih, 4. Stalna unapređenja, 5. Smanjenje opterećenja izvještajnih jedinica. |
| 11.2. Procjena kvaliteta: | nije dostupno |
| 12. Značaj statističkih podataka Vrh | |
| 12.1. Potrebe korisnika: | Međunarodni korisnici: - Eurostat - Svjetska banka - UN organizacije - Međunarodni monetarni fond Nacionalni korisnici: - Ministarstva i drugi organi javne uprave -Lokalne samouprave i drugi organi lokalne uprave - Centralna banka - nevladine organizacije - studenti -istraživaci - mediji |
| 12.2. Zadovoljstvo korisnika: | Uprava za statistiku je usvojila Strategiju upravljanja kvalitetom, Vodič za implementaciju Strategije upravljanja kvalitetom, kao i Implementacioni plan za sprovođenje politike kvaliteta. U cilju mjerenja stepena do kojeg ispunjava svoje obaveze prema korisnicima i u sklopu nove politike kvaliteta, Uprava za statistiku je sprovela istraživanje o zadovoljstvu korisnika. Rezultati istraživanja dostupni su na web stranici Uprave za statistiku, link: http://monstat.org/userfiles/file/KVALITET/2020/2_%20Izvjestaj%20o%20zadovoljstvu%20korisnika.pdf |
| 12.3. Potpunost podataka: | Kvartalni nacionalni računi pružaju prikaz osnovnog makroekonomskog agregata - Bruto domaćeg proizvoda dobijenog primjenom proizvodne i potrošne metode. Obračun bruto domaćeg proizvoda prema dohodovnoj metodi nije rasploživ. |
| 13. Tačnost i pouzdanost statističkih podataka Vrh | |
| 13.1. Opšta procjena: | Obračun nacionalnih računa je veoma kompleksan zadatak koji uključuje mnogo različitih izvora podataka te stoga nije moguće pružiti jedinstvenu ocjenu tačnosti i pouzdanosti izvora. Obezbijediti jednostavne, ponovljive mjere procjene tacnosti. |
| 13.2. Greška uzorka: | Nije primjenljivo |
| 13.3. Ne-uzorkovana greška: | Nije primjenljivo |
| 14. Pravovremenost i tačnost objavljivanja podataka Vrh | |
| 14.1. Pravovremenost: | Podaci se objavljuju, u skladu sa Kalendarom objavljivanja statističkih podataka, 76 dana po isteku kvartala (t+76). |
| 14.2. Tačnost: | Nije primjenjivo |
| 15. Koherentnost i uporedivost statističkih podataka Vrh | |
| 15.1. Geografska uporedivost: | Uporedivost podataka je obezbijeđena imajuci u vidu primjenu ESA 2010 metodologije. |
| 15.2. Vremenska uporedivost: | Podaci su dostupni i uporedivi sa podacima drugih zemalja od prvog kvartala 2006 u tekućim cijenama i od prvog kvartala 2007 u stalnim cijenama. |
| 15.3. Domen usklađenosti: | Podaci kvartalnog BDP se revidiraju sa godišnjim podacima BDP-a, u momentu kada su godišnji podaci konačni i dostupni. |
| 15.4. Interna usklađenost: | Kvalitet podataka je obezbijeđen primjenom koncepata, definicija i klasifikacija koji su usklađeni sa Sistemom nacionalnih računa (SNA 2008) i Evropskim sistemom nacionalnih računa (ESA 2010). |
| 17. Revizija statističkih podataka Vrh | |
| 17.1. Politika revizije: | Uprava za statistiku je usvojila politiku revizije i ista je dostupna na web sajtu http://www.monstat.org/cg/page.php?id=1493&pageid=1493 |
| 17.2. Praksa revizije: | Nakon objave rezultata obračuna godišnjeg bruto domaćeg proizvoda podaci kvartalnog bruto domaćeg proizvoda se usaglašavaju sa godišnjim podacima u cilju postizanja interne usklađenosti. |
| 18. Obrada statističkih podataka Vrh | |
| 18.1. Izvor podataka: | Izvorni podaci su kratkoročnog karaktera i samim tim nisu konačni i podložni su promjenama tokom vremena. Imajući u vidu da se kvartali obračunavaju samo jednom, pilikom objave preliminarnog rezulatata i revidiraju samo jednom prilikom objave konačnih godišnjih podataka. |
| 18.2. Učestalost (frekvencija) prikupljanja podataka: |
Kvartalni podaci se prikupljaju dva puta. Prvi put je na kraju referentnog perioda prilikom obračuna preliminarnog kvartala i drugi put 9 mjeseci nakon kraja referentne godine prilikom obračuna godišnjeg BDP-a. |
| 18.3. Prikupljanje podataka: | Statistička istraživanja, administrativni podaci i podaci preduzeća. Podaci se prikupljaju elektronskim putem, putem dopisa i u papirnoj formi. |
| 18.6 Prilagođavanje podataka: |
Prilagođavanje podataka se vrši po potrebi u slučajevima kada se koncepti i definicije prikupljenih podataka razlikuju od koncepata i definicija koji se primjenjuju u sistemu nacionalnih računa. |
| 19. Komentar Vrh | |
| nema | |
